Een monument of monumentaal pand is het toonbeeld voor een bepaalde stijl van bouwen, of heeft anderszins een belangrijke betekenis als bouwwerk voor een bepaalde periode of plaats. Monumentale panden vindt je door heel Nederland. In totaal telt Nederland 61.768 rijksmonumenten. Noord-Brabant telt naast meer dan 5920 rijksmonumenten nog 8420 gemeentelijke monumenten. Een monument is een uniek en waardevol pand dient met zorg en respect verbouwd te worden. Bij het verbouwen van een monument kan een architect u helpen met zijn kennis en kunde.
- Wanneer is een gebouw een monument?
- Mag je een monumentaal pand verbouwen?
- Verduurzamen
- Subsidie mogelijkheden
- De voor en nadelen op een rijtje
1.Wanneer is een gebouw een monument?
De overheid bepaalt of een woning of gebouw een monument is. Om een monument te worden moet een pand van regionaal of plaatselijk belang zijn. Het wordt dan opgenomen in het monumentenregister of monumentenlijst. Wanneer een woning of pand is aangemerkt als monument, gelden hier voor strengere regels met betrekking tot onderhoud en verbouwen. Er zijn verschillende typen monumenten:
Rijksmonumenten
Een rijksmonument is een woning of pand dat van algemeen belang is wegens de schoonheid, de betekenis voor de wetenschap of de cultuurhistorische waarde. Vaak zie je op deze gebouwen een schildje hangen waaraan je een rijksmonument kunt herkennen. Alle rijksmonumenten van Nederland staan in het monumentenregister geregistreerd. Rijksmonumenten zijn te herkennen aan dit schildje.
Provinciaal monument
Gemeentelijke monument
Wanneer een gebouw plaatselijk of regionaal belang heeft, kan de gemeente het aanmerken als een gemeentelijk monument. Bij de afdeling monumentenzorg van je gemeente kun je nagaan welke gebouwen er op de gemeentelijke monumentenlijst staan. Per gemeente verschilt het schildje vaak met de gemeente kleuren.
Internationaal monument
Dan hebben we nog het internationaal monument, oftewel het UNESCO Werelderfgoed. Dit bordje lijkt op die van gemeentelijke monumenten: blauw-wit. Maar dan net even andersom. Dit schildje is bedoeld als kenmerk van gebouwen die in tijden van bijvoorbeeld oorlog beschermd moeten worden. Zo kan een modern pand waarin een waardevol archief zit ook een schildje dragen. Als eigenaar van een monument kun je het blauw-witte schildje niet aanvragen.
Beschermd stads- of dorpsgezicht
Beschermde stads- of dorpsgezichten vallen onder de monumentenwet, maar hoeven geen monument te zijn. Dit zijn gebieden met beeldbepalende panden met historische karakteristieken. Voor deze gebieden gelden er aangescherpte regels. Deze extra regels zijn opgenomen in het omgevingsplan. Dit bestemmingsplan is veel gedetailleerder bij een beschermd stads- of dorpsgezicht.
2. Mag je een monument verbouwen?
Een rijksmonument of gemeentelijk monument verbouwen is mogelijk. De mogelijkheden voor verbouwen zijn over het algemeen veel beperkter. Het vooraanzicht mag sowieso niet veranderen. Je kunt dus bijv. geen dakkapellen plaatsen aan de voorzijde.
Een uitbouw of opbouw aan de achterzijde zou kunnen, maar moet voldoen aan de eisen van de gemeente. Het kan zijn dat de gemeente dit niet ziet zitten en je aanvraag weigert. Je kunt de verbouwing dan niet uitvoeren.
Voor het verbouwen van een monumentaal pand is het belangrijk om vergunningen aan te vragen. Dit kan bij de gemeente. Het is verstandig om deskundig advies in te winnen bij een architect die ervaring heeft met het verbouwen van monumentale panden. Zij kunnen je helpen met het maken van een plan dat voldoet aan alle eisen en richtlijnen, zodat je verbouwing zonder problemen kan worden uitgevoerd.
3. Verduurzamen
Het verduurzamen van een monumentaal gebouw vereist zorgvuldige planning en uitvoering. Een belangrijk aspect hiervan is het isoleren en luchtdicht maken van het pand. Door gebruik te maken van duurzame materialen en isolatie kunnen energieverliezen worden geminimaliseerd en de energie-efficiëntie van het gebouw worden verbeterd. Daarnaast is het essentieel om aandacht te besteden aan ventilatie en luchtkwaliteit, bijvoorbeeld door het installeren van een warmteterugwinningssysteem (wtw). Op deze manier kan er een gezond binnenklimaat worden gecreëerd, en wordt de energieprestaties van het monument verbeterd. Tot slot spelen ook energiezuinige installaties een belangrijke rol bij het verduurzamen van een monument. Door te kiezen voor moderne en efficiënte systemen kan het energieverbruik worden verminderd en de CO2-uitstoot worden teruggedrongen. Het is daarom van groot belang om bij het verbouwen van een gemeentelijk monument samen te werken met een architect die ervaring heeft met duurzame renovaties en oog heeft voor het behoud van het historische karakter van het pand. Meer weten over verduurzamen? Verduurzamen met een architect
4.Subsidie mogelijkheden
Voor eigenaren van een monument zijn er verschillende subsidies beschikbaar om het onderhoud en de verduurzaming van hun pand te financieren. Een van deze subsidies is de Subsidieregeling Instandhouding Monumenten (SIM). Deze regeling biedt financiële ondersteuning voor het behoud van monumentale panden, waaronder ook het verbouwen van een gemeentelijk monument valt.
Eigenaren die van plan zijn om hun monument te verbouwen kunnen gebruik maken van de SIM om een deel van de kosten te dekken. Om in aanmerking te komen voor deze subsidie is het vaak vereist om een architect in te schakelen die gespecialiseerd is in het verbouwen van monumentale panden. De gemeente kan hierbij ook een rol spelen door advies te geven over welke architecten geschikt zijn voor het verbouwen van een gemeentelijk monument.
Naast subsidies zijn er nog andere regeling die financieel ondersteunen. De onderhoudskosten van een Rijksmonument zijn voor een deel fiscaal aftrekbaar en veel gemeenten hebben een restauratiefonds voor monumenten. Je kunt dus subsidie krijgen voor het onderhouden en restaureren van een monument. Het is vaak ook mogelijk om tegen gunstige voorwaarden geld te lenen voor het onderhouden van je monumentale pand. Door gebruik te maken van de ondersteuning kunnen eigenaren van monumenten op een financieel voordelige manier hun pand laten verbouwen en tegelijkertijd bijdragen aan het behoud van ons cultureel erfgoed. Het is dus zeker de moeite waard om te onderzoeken welke subsidies er beschikbaar zijn en hoe deze ingezet kunnen worden bij het verbouwen van een monument.
5. De voor en nadelen op een rijtje
Voordelen van het verbouwen van een monument zijn onder andere het behoud van historische waarde. Door het renoveren en restaureren van een monument wordt de geschiedenis behouden en blijft het karakter van het pand bewaard. Daarnaast kunnen unieke en karakteristieke woningen gecreëerd worden, wat bijdraagt aan de diversiteit in de woningmarkt. Ook wordt duurzaamheid gestimuleerd doordat er gebruik gemaakt wordt van bestaande materialen en structuren, wat zorgt voor minder afval en een lagere CO2-uitstoot.
Aan de andere kant zijn er ook nadelen verbonden aan het verbouwen van een monument. Strikte regelgeving en beperkingen op het gebied van verbouwingen kunnen ervoor zorgen dat het proces langer duurt en dat er minder vrijheid is in het ontwerp. Daarnaast brengen specifieke eisen en materialen hogere kosten met zich mee, waardoor het renoveren van een monument vaak duurder is dan het renoveren van een regulier pand. Ook kunnen langere procedures en vergunningstrajecten zorgen voor vertraging in het verbouwingsproces. Het is daarom belangrijk om goed geïnformeerd te zijn en samen te werken met een architect die ervaring heeft met het verbouwen van gemeentelijke monumenten of rijksmonumenten.
Wil je meer weten over een monument verbouwen?
Plan een gratis adviesgesprek met een architect.
